آمار
| تعداد نشریات | 22 |
| تعداد شماره‌ها | 485 |
| تعداد مقالات | 5,045 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,290,946 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,384 |
روابط فرهنگی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی در هزاره‌ی چهارم ق‌م: شواهدی از محوطه‌ی شَط‌غیلَه، ملایر | ||
| پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
| مقاله 3، دوره 7، شماره 14، آذر 1396، صفحه 39-58 اصل مقاله (1.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22084/nbsh.2017.12431.1540 | ||
| نویسندگان | ||
| کوروش روستایی* 1؛ احمد آزادی2 | ||
| 1عضو هیات علمی، پژوهشکده باستان شناسی | ||
| 2کارشناس، پژوهشگاه میراث فرهنگی و صنایع دستی/پژوهشکده باستان شناسی | ||
| چکیده | ||
| برهم‌کُنش فرهنگ‌ها در پیش‌ازتاریخ ایران یکی از موضوعات بنیادینی است که همواره در چارچوب منطقه‌بندی فرهنگی فلات ایران بحث و فهم شده است. شواهد و مدارک باستان‌شناختی گویای این است که تا پیش از هزاره‌ی چهارم ق.م. ارتباط فرهنگی محسوسی بین منطقه‌ی زاگرس‌مرکزی و فلات‌مرکزی وجود نداشته است. به‌گواهی شواهد سفالی، این الگو در میانه‌ی هزاره‌ی چهارم ق.م. تغییر چشم‌گیری کرد، بدین‌صورت که رابطه‌ی فرهنگی نزدیکی بین محوطه‌های بخش‌های شرقی زاگرس‌مرکزی و فلات‌مرکزی برقرار شد. یوسف مجیدزاده نخستین باستان‌شناسی بود که با مقایسه‌ی شواهد سفالی تپه‌قبرستان و توالیِ گودین‌تپه/سه‌گابیِ کنگاور رابطه‌ی فرهنگی فلات‌مرکزی و بخش‌های شرقی زاگرس‌مرکزی را طرح و بحث کرد. طی دهه‌ی اخیر با پژوهش‌های میدانی در نواحی شرقی زاگرس‌مرکزی شواهد بیشتری مبنی‌بر ارتباط فرهنگی این دو منطقه به‌دست آمده است. در کاوش محوطه‌ی شَط‌غیلَه‌ی ملایر شواهد سفالی بیشتری از ارتباط زاگرس‌مرکزی و فلات‌مرکزی طی هزاره‌ی چهارم ق.م. به‌دست آمد. بررسی و مقایسه‌ی مجموعه‌ی سفالی به‌دست‌آمده از گمانه‌زنی شَط‌غیلَه، به‌ویژه سفال‌های نخودی منقوش، بیشترین شباهت‌ها را از یک‌سو با مجموعه‌های سفالی منسوب به دوره‌های گودین VII و VI دارد و از سوی دیگر با سفال‌های دوره‌ی سی‌یلک III و قبرستان IV. بررسی دقیق‌تر شباهت‌های سفالی محوطه‌های زاگرس‌مرکزی و فلات‌مرکزی گویای آن است که این ارتباط فرهنگی مشخصاً در دوره‌ی گودین VI:2 و VI:3 و سی‌یلک III4-7b و قبرستانِ IV بوده است. برهم‌کُنش فرهنگی این دو منطقه در مجموعه‌های سفالی به‌دست‌آمده از محوطه‌های هم‌زمان در دشت‌های اَزنا، الیگودرز، شازند و فراهان نیز دیده می‌شود. نتیجه‌ی کلی از گمانه‌زنیِ کوچک‌مقیاس شَط‌غیلَه گویای این است که این محوطه، استقراری تک‌دوره‌ای و کوتاه‌مدت از دوره‌ی گودین VI:3 و VI:2 بوده و پیوندهای فرهنگی آن از غرب تا دشت کنگاور و از شرق و شمال با بخش‌هایی از فلات‌مرکزی بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شَط غیلَه؛ گودینِ VI؛ زاگرس مرکزی؛ فلات مرکزی؛ ملایر | ||
| مراجع | ||
|
- بختیاری، ذبیح‌الله، 1394، «گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه قِلابُلنده‌ی انوج، ملایر، مقاله‌های کوتاه دوازدهمین گردهم‌آیی سالانه‌ی باستان‌شناسی ایران، 29 تا 31 اردیبهشت 1393. صص 82-80. تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی. - تاجبخش، رؤیا و بلمکی، بهزاد، 1393. «تحلیل الگوهای استقراری و حوزه‌ی گیرش محوطه‌های عصر مس‌سنگی واقع در اطراف الوند در ارتباط با تشابهات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای». مطالعات باستان‌شناسی، شماره 9، صص: 20-1. - خاکسار، علی، همتی ازندریانی، اسماعیل و نوروزی، آصف، 1393، «بررسی فرهنگ یانیق در زاگرس‌مرکزی بر اساس کاوش لایه‌نگاری در تپه‌گوراب ملایر». پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 7، صص: 66-47. - رضوانی، حسن، 1386الف. «گزارش کاوش نجات‌بخشی پاتپه، سد کلان، ملایر (دوران اسلامی)»، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه‌ی پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشرنشده). - رضوانی، حسن، 1386ب. «گزارش کاوش نجات‌بخشی پاتپه، سد کلان، ملایر (دوره‌ی تاریخی)»، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه‌ی پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشرنشده). - رضوانی، حسن و رشیدی ارزنده، مصطفی، 1390، «آثار معماری دورۀ اسلامی در پاتپه ملایر»، باستان‌شناسی ایران در دوره اسلامی: 43 مقاله در بزرگداشت استاد دکتر محمدیوسف کیانی، به‌کوشش دکتر محمدابراهیم زارعی، صص: 285-251، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا. - روستایی، کوروش، آزادی، احمد و گنجی، شادی، 1386، «گزارش کاوش محوطه‌ی شَط‌غیلَه، سد کلان ملایر»، گزارش کاوش نجات‌بخشی پاتپه، سد کلان، ملایر (دوران اسلامی)، به‌کوشش حسن رضوانی، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه‌ی پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشرنشده). - شیرزاده، غلام و کاکا، غفور، 1393، «گمانه‌زنی به‌منظور لایه‌نگاری تپه‌ی قلعه سرسختی شازند، استان مرکزی»، مقاله‌های کوتاه دوازدهمین گردهم‌آیی سالانه‌ی باستان‌شناسی ایران، 29 تا 31 اردیبهشت 1393، صص: 295-292. تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری. - عبدالهی، مصطفی و سرداری‌زارچی، علیرضا، 1391، «گزارش مقدماتی فصل اول بررسی و شناسایی شهرستان اَزنا»، گزارش‌های باستان‌شناسی، شماره 8، صص: 68-47. - عبدالهی، مصطفی، نیکنامی، کمال‌الدین، حصاری، مرتضی و سرداری‌زارچی، علیرضا، 1393، «روستانشینی و تغییرات فرهنگی جوامع شرق زاگرس‌مرکزی: کاوش باستان‌شناختی تپۀ قِلاگَپ»، مطالعات باستان‌شناسی، شماره 9، صص: 86-67. - فلاحیان، یوسف، 1394، «بررسی و شناسایی باستان‌شناسی در حوضه‌ی سد حوضیان الیگودرز، گزارش‌های چهاردهمین گردهم‌آیی سالانه‌ی باستان‌شناسی ایران، 16 تا 18 اسفند 1394، صص: 420-414. تهران: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی. - گیرشمن، رومن، 1379. سیلک کاشان، جلد اول، ترجمه‌ی اصغر کریمی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور (پژوهشگاه). - ملک‌شهمیرزادی، صادق، 1378، ایران در پیش‌ازتاریخ: باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی، تهران: معاونت پژوهشی سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
- Balmaki, B & Niknami, K., 2012, “Survey of New Discovered Chalcolithic Sites in Northern Hillside of Alvand Mountains (Eastern Central Zagros Mountains)”. Researcher 4(10): 23-28.
- Borofka, R. & Hermann P., 2011, “Sialk III Pottery from Area B: description, classification & typology”, In: Early Mining & Metalurgy on the Western Central Iranian Plateau: The first five years of work. Edited by A. Vatandoust, H. Parzinger & B. Helwing. Pp. 100-127. Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
- Contenau, G. & Ghirshman, R., 1935, Foulies du Tépé-Giyan, près de Néhavend, 1931 et 1932. Paris: Paul Geuthner.
- Goff, C. L., 1971. “Luristan Before the Iron Age”. Iran IX: 131-152.
- Gopnik, H. & M. S. Rothman (eds.), 2011. On the High Road: The History of Godin Tepe, Iran. Toronto: Royal Ontario Museum.
- Henrickson, E., 1985, “An Updated Chronology of the Early & Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands, Iran”, Iran 23: 63-108.
- Howell, R., 1979, “Survey of the Malayer Plain”, Iran XVII: 156-157.
- Levine, L. D., 1975, The Excavations at She Gābi. Proceedings of the 3rd Symposium on Iranian Archaeology, pp. 31-44, Tehran: Iranian Center for Archaeological Research.
- Levine, L. D., & Young, T. C. Jr., 1987, “A Summary of the ceramic Assemblages of the Central Western Zagros from the Middle Neolithic to the Late Third Millennium BC”. In: J.-L. Hout (ed.), Prehistoire de la Mesopotamie, pp. 15-53, Paris: Centre National de la Recherche Scientifique, Colloques Internationaux.
- Levine, L. D. & McDonald, Mary M. A., 1977, “The Neolithic & Chalcolithic Period in the Mahidasht”, Iran 15: 39-50.
- Majidzadeh, Y., 1976, The Early Prehistoric Cultures of the Central Plateau of Iran: An Archaeological History of Its Development during the Fifth & Fourth Millennia B.C., PhD Dissertation, The University of Chicago: Department of Near Eastern Languages & Civilizations.
- Majidzadeh, Y., 1978, “Correction of the Internal Chronology for the Sialk III Period on the Basis of the Pottery Sequence at Tepe Ghabristan”, Iran 16: 93-102.
- McCown, D. E., 1942, “The Comparative Stratigraphy of Early Iran”, Chicago: The University of Chicago Press.
- Nokandeh, J., 2010, Neue Untersuchungen zur Sialk III-Periode im zentraliranischen Hochland: aus der Grundlage der Ergebnisse des “Sialk Reconsideration Project”, PhD Dissertation. Berlin: dissertation.de Verlag im Internet GmbH
- Rothman, M. & Badler, V., 2011, “Contact & Development in Godin Period VI”. In: On the High Road: The History of Godin Tepe, Iran, edited by Hallary Gopnik & Mitchell S. Rothman. 67-138. Toronto: Royal Ontario Museum.
- Voigt, M. M. & Dyson, R.H., Jr., 1992, “The Chronology of Iran, ca. 8000-2000 BC”. In: Chronologies in Old World Archaeology, Third Edition, edited by R.W. Ehrich, Vol. I: 122-178, Vol. 2: 125-153, Chicago & London: University of Chicago Press.
- Wilkinson, T. J., 1982, “The Definition of Ancient Manured Zones by Means of Extensive Sherd-Sampling Techniques”, Journal of Field Archaeology 9: 323-333.
- Young, T. Cuyler, Jr., 1969, Excavations at Godin Tepe: First Progress Report, Occasional Paper No. 17. Toronto: Royal Ontario Museum of Art & Archaeology.
- Young, T. Cuyler, Jr., 1974. Excavations at Godin Tappeh 1973. Proceedings of the 2nd Symposium on Iranian Archaeology, pp. 80-90, Tehran: Iranian Center for Archaeological Research.
- Young, T. Cuyler, Jr., 1975. “An Archaeological Survey of the Kangavar Valley”, In: F. Bagherzadeh (ed.), Proceedings of the 3rd Symposium on Iranian Archaeology, pp. 23-30, Tehran: Iranian Center for Archaeological Research.
- Young, T. Cuyler, Jr., 2004. “Kangavar Survey: Periods VI to VI”. In: A View from the Highlands: Archaeological Studies in Honor of Charles Burney, edited by Antonio Sagona, 645-660. Herent (Belgium): Peeters.
- Young, T. Cuyler, Jr. & Levine, L. D., 1974, Excavations of the Godin Project: Second Progress Report, Occasional Paper No. 26. Toronto: Royal Ontario Museum of Art & Archaeology. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 903 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,352 |
||