
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,291,059 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,422 |
کارکردهای موسیقی در میادین رزم و لشکرگاه ها | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 10، دوره 5، شماره 8، فروردین 1394، صفحه 151-170 اصل مقاله (665.27 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
مریم حسین قربان* 1؛ فیروز مهجور2 | ||
1دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
2استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
موسیقی از دیرباز، همچون ابزاری تأثیرگذار در اجرای نقشههای نظامی بهکار گرفته میشد و نوازندگان انواع سازها در آرایش لشکر، جایگاهی مشخص داشتند. این نوازندگان شامل طبالان، شیپور نوازان، تبیره زنان و نوازندگان دیگر سازهای رزمی (آلاتی که اصوات بلند و مهیب تولید میکردند) و همینطور نوازندگان دَف، بربط و سرودخوانان میشدند که جایگاه ایشان، در آرایش لشکر بنابر وظیفهای که بر عهده داشتند، تعیین میشد. نوازندگان سازهای پر سروصدا، در میدانهای رزم و اردوگاههای نظامی، پیامها و فرمانها را به گوش سربازان میرسانده و یا با نواختن همزمان سازها، وحشت و اضطراب را در دل دشمن به وجود میآوردند؛ از طرف دیگر، سرودخوانان و خنیاگران با سپاه همراه میشدند تا با نواختن نغمههای شاد و خواندن سرودهای ملی، حماسی و دینی قلب سربازان و فرماندهان را قوی سازند و با تقویت روحیهی ایشان، اشتیاق به مبارزه و جانفشانی را در رزمندگان افزون کنند. مطالعهی اهدافی که انواع مختلف موسیقی در میادین رزم و لشکرگاهها تأمین میکرد، کمک برزگی به درک جایگاه موسیقی نزد ملتهای کهن از جمله ایرانیان میکند و در نهایت، شناخت ما را از فرهنگ موسیقی ایران بهبود میبخشد. مقاله حاضر سعی دارد، ضمن معرفی انواع موسیقی میادین رزم و لشکرگاهها و اهدافی که هر یک تأمین میکردِ،ِ یکی از این انواع، یعنی «موسیقی تشجیعی رزمی» را، بهطور دقیق و همه جانبه مورد بررسی قرار دهد؛ به اینمنظور، ضمن ارائه شواهدی از رواج موسیقی تشجیعی نزد ایرانیان و اعراب از آغاز دوره ساسانی تا حملهی مغول، ویژگیهای این نوع موسیقی و اهداف آن در رزمگاهها، تحلیل میشود. اطلاعات مورد نیاز در این رابطه، با بررسی روشمند متون و منابع نوشتاری قرون چهارم تا نهم هـ.ق.، اعم از نظم و نثر، بهدست آمده که حاوی اشارات و شواهدی از بهکار گرفتن موسیقی در رزمگاهها، نزد ایرانیان و اعراب در طول دوران مورد مطالعه است. | ||
کلیدواژهها | ||
موسیقی؛ میدان رزم؛ لشکرگاه؛ دوره ساسانی؛ دوران اسلامی | ||
مراجع | ||
- ابناثیر، عزالدین، 1370، تاریخ کامل، ترجمه: محمد حسین روحانی، جلد 2 و 3، تهران: اساطیر. - ابنخلدون، عبدالرحمن، 1375، مقدمه ، ج1، ترجمه: محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. - ایرانی، اکبر، 1386، حال دوران، نگرش جامعه شناختی به موسیقی از جاهلیت تا آغاز عباسیان ، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - بلاذری، احمدبن یحیی، 1346، فتوح البلدان، بخش مربوط به ایران، ترجمه: دکتر آذرتاش آذرنوش، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. - بینش، تقی، 1371، سه رسالهی فارسی در موسیقی (موسیقی دانشنامهی علایی، اخوان الصفا، کنزالتحف)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - پلوتارک، 1380، ایرانیان و یونانیان، ترجمه و انتخاب: احمد کسروی، تهران: انتشارات جامی. - تجبر، نیما، 1388، ز آواز ابریشم و بانگ نای، بررسی موسیقی بزمی و رزمی شاهنامه، تهران: آگاه. - ثعالبی نیشابوری، 1368، عبدالملک بن محمد بن اسماعیل، تاریخ ثعالبی مشهور به غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، ج اول، ترجمه: محمد فضائلی، تهران: نشر نقره. - دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، 1371، اخبارالطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی. - ستایشگر، مهدی، 1376، واژه نامه موسیقی ایران زمین، ج2، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. - شریفزاده، عبدالمجید، 1375، تاریخ نگارگری در ایران، تهران: حوضه هنری. - ضیاِءآبادی، سید محمد، 1388، تفسیر سوره انفال، تهران: بنیاد خیریه الزهراء (س). - طباطبایی، محمدحسین، 1383، تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، ج9، قم: دفتر انتشارات اسلامی. - طبری، محمدبن جریر، 1374، تاریخ الرسل و الملوک یا تاریخ نامهی طبری، گردانیدهی منسوب به بلعمی، به تصحیح و تحشیهی محمد روشن، ج3و4، تهران: سروش. - عیّوقی، 1343، ورقه و گلشاه، به اهتمام: ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - غزالی، ابوحامد محمد، 1351، احیاء علوم دین، جلد دوم، ترجمه: مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - فارابی، محمد بن محمد، 1375، کتاب موسیقی کبیر، ترجمه: آذرتاش آذرنوش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - فردوسی، ابوالقاسم، 1386، شاهنامه، به کوشش: جلال خالقی مطلق، دفتر هفتم، تهران: مرکز دایرهی المعارف بزرگ اسلامی. - قابوسبن وشمگیر، عنصرالمعالی کیکاووس، 1347، منتخب قابوسامه، به اهتمام: دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - قزوینی، زکریابن محمد بن محمود، 1361، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح نصرالله صبوحی، تهران: نشر عطار. - کرمانی، احمد بن حامد، 1326، بدایع الازمان فی وقایع کرمان یا تاریخ افضل، به کوشش: مهدی بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - کریستین سن، آرتور امانوئل، ایران در زمان ساسانیان، ترجمهی رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر، 1378 - گزنفون، کوروش نامه، ترجمهی رضا مشایخی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب،1350 - مبارکشاه، محمدبن منصوربن سعید معروف به فخر مدبر، 1346، آداب الحرب و الشجاعهی، تصحیح: احمد سهیلی خوانساری، انتشارات اقبال. - مراغی، عبدالقادر، 1370، شرح ادوار، به اهتمام: تقی بینش، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، 1349، التنبیه و الاشراف، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - مسکویه رازی، ابوعلی، 1369، تجارب الامم، ج اول، ترجمه: ابوالقاسم امامی، تهران: سروش. - ملاح، حسینعلی، 1358، پیوند موسیقی و شعر، تهران: نشر فضا. - ملاح، حسینعلی، 1354، تاریخ موسیقی نظامی ایران، تهران: هنر و مردم. - میثمی، حسین، 1389، موسیقی عصر صفوی، تهران: متن. - وجدانی، بهروز، 1376، فرهنگ موسیقی ایرانی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. - Duchesne-Guillemin, 1993, les instrument de musique dans l’art Sassanide, Belgique: Imprimerie Orientaliste – Leuven. - Farmer,HenryGeorge, 1938, ”The Instruments of Music on the Taq-I Bustan Bas-Reliefs”,Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland,No.3,PP.397-412 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,460 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,565 |