
تعداد نشریات | 22 |
تعداد شمارهها | 485 |
تعداد مقالات | 5,045 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,291,060 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,135,422 |
مطالعه ی الگوی استقراری دوره ی ساسانی دشت میان کوهی فارسان در استان چهارمحال و بختیاری | ||
پژوهش های باستان شناسی ایران | ||
مقاله 7، دوره 5، شماره 8، فروردین 1394، صفحه 99-118 اصل مقاله (1.09 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
علیرضا خسروزاده1؛ حسین حبیبی* 2 | ||
1استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد | ||
2دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
پیگیری روندهای فرهنگیِ دوران گوناگون در مناطق با ارتفاع بیش از 2000 متر از سطح دریا مسئلهایست شایستهی توجه که توان بالقوهی آن در باستانشناسی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش حاضر، براساس هدف مطالعهی چرایی و چگونگی تشکیل و تداوم استقرارهای شهرستان فارسان، بهعنوان چنین دشت میانکوهی در دورهی ساسانی، با بهره بردن از بینش محیطی و استفاده از نرمافزار Arc GIS، به بررسی متغیرهای گوناگون محیطی، نسبت به الگوی پراکنش استقرارهای ساسانی پرداخته و مشخصشد که مهمترین عوامل زیستمحیطی در این رابطه، دسترسی به آب و مرتع کافی است. در این میان، مستقر شدن در نقاطی با پوشش غنی مرتع برای کوچنشینان منطقه، سکونت گزیدن در مکانی با توان بالقوه برای زراعت آبی برای جوامع کشاورز یکجانشین و دسترسی به راههای ارتباطی، اهمیت ویژهای در مکانگزینی هر دو گروه مردم ساکن فارسان ساسانی داشته است. الگوی استقرار درونِ شهرستان در دورهی ساسانی، در ادامهی روندی که از دورهی الیماییها آغاز شده بود، با تأثیرپذیری از عامل برخورداری از کنترل اجتماعی ـ سیاسی پیشرفتهتر و احیاناً سرمایهگذاریهای دولتی ـ که اینبار، از سوی حکومت مقتدر مرکزی ساسانی سیاستگذاری میشد ـ شکل میگیرد، بنابراین پیوستگی الگوی پراکنش استقرارها با راهها و نیز، این نکته که محوطههای این دوره به اجبار در کنار بسترهای اصلی رود و چشمهها نیستند، میتواند توجیهپذیر باشد. در دورهی ساسانی در عینحال که سکونت بر دامنهی کوهها و بر تپههای کنار دشت، همچون دوران پیشین ادامه مییابد؛ بهطور مشخص تمرکز اصلی استقرارها متمایل به دشت مرکزی میشود. در ایندوره وسعت استقرارها نیز، بیشتر شده است که شواهدی از روند روبهرشد افزایش جمعیت در فارسان دورهی ساسانی را در اختیار میگذارد. نشانههای برهمکنشهای بین این منطقه و حوزههای فرهنگی خوزستان و فارس دورهی ساسانی در بین دادههای باستانشناختی ـ شکل و تزیین سفالها ـ مشهود است. این مشابهتها در مواد فرهنگی، با مسیر کوچ عشایر بختیاری منطقهی فارسان و روابطی که دارند، همپوشانی دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
شهرستان فارسان؛ بررسی باستان شناختی؛ ساسانی؛ الگوی استقراری؛ کوچ نشینی | ||
مراجع | ||
- آهنجیده، اسفندیار، 1378، چهارمحال و بختیاری و تمدن دیرینه آن، اصفهان؛ مشعل. - امان، دیتر، 1367، عشایر کوهنشین ایران در پویه تاریخ، ترجمه: سید محسن محسنیان، تهران؛ نشر معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. - بدیعی، ربیع، 1378، جغرافیای مفصل ایران، جلد سوم، تهران؛ اقبال. - پیرنیا، حسن، 1370، تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان، تهران: خیام. - جغرافیای استان چهارمحال و بختیاری، 1381، تهران، وزارت آموزش و پرورش. - جعفری، علی، احمدرضا یاوری، نبیا... یارعلی و قدیر ولیپور، 1389، "ارزیابی معرف بودن شبکهی مناطق حفاظت شده با تأکید بر تنوع زیستی گیاهی (مطالعهی موردی: استان چهارمحال و بختیاری)"، مجله محیطشناسی، دوره 36، شماره 54، صص 88ـ77. - حبیبی، حسین، 1390، تحلیل الگوی استقراری شهرستان فارسان در دوره ساسانی، پایاننامه کارشناسیارشد، گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران. - حبیبی، حسین، (زیر چاپ)، "سفال ساسانی غرب چهارمحال و بختیاری، براساس سفالهای بهدست آمده از بررسی باستانشناختی شهرستان فارسان". - خسروزاده، علیرضا، 1386، گزارش بررسی باستانشناسی شهرستان فارسان، استان چهارمحال و بختیاری، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، گزارش منتشر نشده. ـ خسروزاده، علیرضا، 1391، "بررسی الگوی استقراری پیش از تاریخ تا دورهی اسلامی شهرستان فارسان، چهارمحال و بختیاری"، نامورنامه، مقالههایی در پاسداشتِ یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران؛ انتشارات نشر نگار. - دارک، کن. آر.، 1387، مبانی نظری باستانشناسی، ترجمه: کامیار عبدی، تهران؛ مرکز نشر دانشگاهی. - دریایی، تورج، 1383، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه: مرتضی ثاقبفر، تهران؛ ققنوس. - راولینسون، هنری، 1356، سفرنامه هنری راولینسون به لرستان، خوزستان و بختیاری، ترجمه: سکندر اماناللهی، لرستان: قلم. - رایت، هنری ت.، 1382، "پسکرانههای شوشان در دوره شکلگیری حکومتهای نخستی"، در باستانشناسی غرب ایران، هول، فرانک [و دیگران]، ترجمه: زهرا باستی، تهران؛ سمت. - زاگارل، اَلن، 1387، باستانشناسی پیش از تاریخ منطقه بختیاری: ظهور شیوه زندگی در ارتفاعات، ترجمه کورش روستایی، تهران؛ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. - سعیدیان، عبدالحسین، 1388، دایرهالمعارف سرزمین و مردم ایران، تهران؛ آرام. - شیپمان، کلاوس، 1386، تاریخ ساسانیان، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران؛ نشر و پژوهش فرزانروز. - کرمی دهکردی، مهدی و خلیل کلانتری، 1390، "شناسایی مشکلات گردشگری روستایی استان چهارمحالوبختیاری با استفاده از تکنیک تئوری بنیانی"، مجله پژوهشهای روستایی، دوره 2، شماره 7، صص 30ـ1. - گیرشمن، رومن 1384 ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه: محمد معین، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب. - علیزاده، عباس، 1369، "اشغال خوزستان به دست الیماییان، طرح یک نظر"، ترجمهی جعفر تالبلاغی، مجلهی باستانشناسی و تاریخ، صص 34-43. - مترجم، عباس، 1387، بررسی و تحلیل الگوهای استقراری دوره مفرغ قدیم در دشتهای پیرامون کوهستان الوند ـ همدان، پایاننامهی دکترا، گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران. - مجیدزاده، یوسف 1370، تاریخ و تمدن ایلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - محمدی دهچشمه، رعنا، 1387، تحلیل اثربخشی عملکرد شهرهای کوچک در توسعهی روستاهای پیرامونی مورد مطالعه (شهر فارسان و روستاهای دهستان میزدج سفلی)، پایاننامهی کارشناسیارشد، گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه تهران. - محمدی دهچشمه، مصطفی و علی زنگیآبادی، 1387، "امکان سنجی توانمندیهای اکوتوریسم استان چهارمحال و بختیاری به روش SWOT"، مجله محیطشناسی، دوره 34، شماره 47، صص 10ـ1. - مشکور، محمدجواد، 1367، تاریخ سیاسی و اجتماعی اشکانی، تهران: انتشارات دنیای کتاب. - مکبن روز، الیزابت (بیبیگلافروز)، 1373، با من به سرزمین بختیاری بیائید، تهران؛ نشر سعدی. - مولایی هشجین، نصرا...، 1377، "تحلیلی پیرامون پراکندگی جغرافیایی کوچ نشینان بختیاری در ییلاق و قشلاق"، پژوهشهای جغرافیایی، دوره 34، شماره 0. - واندنبرگ، لویی و کلاوس شیپمان، 1386، نقوشبرجسته منطقه الیمایی در دوران اشکانی، ترجمه: یعقوب محمدیفر و آزاده محبتخو، تهران: سمت. - یداللهی، سیما، 1390، گزارش کاوش باستانشناختی در تپهی باستانی حاشیهی شهر فارسان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، گزارش منتشر نشده.
- Abdi, Kamyar 2002 Pastoralism In the Middle Chalcolithic Period of the West Central Zagros Mountains, Ph.D. Dissertation in Anthropology, University of Michigan. - Adams, Robert McC. 1962. Agriculture and Urban Life in Early Southwestern Iran, Science, 136, pp. 109-122. - Alizadeh, A. 2003. Some Observations Based on the Nomadic Character of Fars Prehistoric Cultural Development, in yeki bud, yeki nabud, Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner, Naomy F. Miller and Kamyar Abdi(eds.), pp. 83-97. - Christaler, W. 1933. Die Zentralen orte in Süddeutschland, Jena: Zeiss. - Christaler, W. 1966. Central Places in Southern Germany, Englewood Cliff, NJ: Prentic Hall. - Gasche, H. (eds) 2005. The Persian Gulf Shorelines and the Karkhe, Karun and Jarrahi Rivers: A Geo-Archaeological Approach. First Progress Report Part 2, Akkadica 126, fasc. 1, pp. 1-43. - Gasche, H. (eds) 2007. The Persian Gulf Shorelines and the Karkhe, Karun and Jarrahi Rivers: A Geo-Archaeological Approach. First Progress Report Part 3, Akkadica 128, fasc. 1-2, pp. 1-72. - Hopper, Kristen 2007 Long-term Population Dynamics in Southwest Iran, M.A. Thesis in Archaeology, Durham University. - Kardin, N.N. 2002. Nomadism, Evolution and World-Systems: Pastoral Societies in Theories of Historical Development, Journal of World Systems Research, VIII, III, pp. 368-388. - Kowalewsky, S.A. 2008. Regional Settlement Pattern Studies, J Archaeol Res, 16, pp. 225-285. - Wenke, R.J. 1975. Imperial Investment and Agricultural Development in Parthian and Sasanian Khuzestan: 150 B. C. to 640 A. D., Mesopotamia, 9-11, pp. 31-221. - Wilkinson, T.J. 2000. Regional Approaches to Mesopotamia Archaeology: The Contribution of Archaeological Surveys, Journal of Archeological Research, Vol. 8, No. 3, pp. 219-268. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,144 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,487 |